Του Andrei Soldatov
Οι διαμαρτυρίες έδειχναν, παρόλα αυτά, καλά συντονισμένες και σε μερικές πόλεις οι τοπικές αρχές υποστήριξαν τους διαδηλωτές και έδωσαν και άδεια. Ακόμα και οι επίσημοι ήταν αδύνατο να αγνοήσουν τις άσχημες οσμές από τις χωματερές ή τα δηλητηριασμένα από την τοξικότητά τους παιδιά και ενήλικες – αυτή ήταν η αιτία των διαδηλώσεων.
Μια από τις πόλεις αυτές ήταν το Σερπούκοφ, 90 χλμ. νότια της Μόσχας. Μια εβδομάδα μετά την έναρξη των διαδηλώσεων, ένας αξιωματούχος από το Σερπούκοφ, ο Αλεξάντερ Σετσούν, εκλήθη στο Κρεμλίνο. Εκεί συναντήθηκε με τον Ιβάν Τκάτσεφ, στρατηγό της FSB, της παντοδύναμης ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών και διάδοχο της KGB.
Ο Σετσούν ηχογράφησε μυστικά την συνομιλία την οποία και κατόπιν ανάρτησε στο YouTube. Στην ηχογραφημένη συνομιλία ο Τκάστεφ απειλεί τον Σεστσούν: «Θα σε ισοπεδώσουμε αν δεν παραιτηθείς. Θα βρεθείς στη φυλακή όπως πολλοί πριν από σένα. Δεν καταλαβαίνεις πως είναι ένας μεγάλος διωγμός;», ακούγεται να λέει.
Ισχυριζόμενος ότι έχει λάβει εντολή από το Κρεμλίνο ο Τκάτσεφ παρουσίασε τότε έναν μακρύ κατάλογο αξιωματούχων που έχουν ήδη φυλακιστεί, περιλαμβανομένου ενός στρατηγού και δύο κυβερνητών.
Ο Τκάτσεφ ισχυρίστηκε ακόμα πως ο Αντρέι Βορόμπιοφ, κυβερνήτης της περιοχής της Μόσχας και πρώην πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος «Ενωμένη Ρωσία», θα στοχοποιηθεί. Η προσπάθεια της FSB να κάνει τον Σετσούν να σιωπήσει δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Αντίθετα το επεισόδιο δείχνει το νέο μοντέλο διακυβέρνησης που ανέπτυξε ο Πούτιν τα τελευταία τρία χρόνια και του ρόλου των μυστικών υπηρεσιών.
Η νέα «αριστοκρατία»
Από την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία το 2000 μέχρι πολύ πρόσφατα η FSB έχει εξελιχθεί στη νέα «αριστοκρατία» της Ρωσίας, σύμφωνα με τον πρώην επικεφαλής της Νικολάι Πατρούτσεφ. Η υπηρεσία χρηματοδοτείται γενναία, είναι στο απυρόβλητο και έχει απόλυτη ελευθερία δράσης κατά των πραγματικών ή φανταστικών εχθρών του Κρεμλίνου.
Επίσης παρέχει το ανθρώπινο δυναμικό σε υψηλόβαθμους αξιωματικούς για την επάνδρωση σημαντικών θέσεων σε κρατικούς οργανισμούς. Για μια περίοδο η FSB κατέστη η ελίτ της Ρωσίας.
Τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του, ο Πούτιν, ο οποίος υπήρξε πράκτορας της KGB, εργάστηκε για την συγκέντρωση των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών προσδίδοντας ισχύ στην FSB και επιτρέποντας στο προσωπικό της να συγκεντρώσει χρήμα και επιρροή.
Έτσι ο Πούτιν ήλπιζε πως οι μυστικές υπηρεσίες θα αναδειχθούν σε μια νέα τάξη, πιστή στο Κρεμλίνο που θα έχουν στόχο την σταθερότητα του καθεστώτος και θα ήλεγχαν τις φιλοδοξίες των πανίσχυρων ολιγαρχών.
Για πολλά στελέχη ο πειρασμός της ισχύος και της έλλειψης ελέγχου ήταν πολύ μεγάλος για να του αντισταθούν. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000 οι μυστικές υπηρεσίες του Πούτιν, όπως η FSB, ή FSKN και η Προεδρική Υπηρεσία Ασφαλείας ήταν στα μαχαίρια η μια με την άλλη, παρακολουθώντας, φυλακίζοντας και αντιμάχοντας η μια την άλλη. Πολλά δε στελέχη τους είχαν καταστεί μισθοφόροι των ολιγαρχών.
Το 2007 ο Βίκτορ Τσερκέσοφ, επικεφαλής της FSKN και στενός φίλος του Πούτιν δήλωσε πως οι μαχητές των μυστικών υπηρεσιών έχουν μετατραπεί σε εμπόρους, μετά τη φυλάκιση του αναπληρωτή διοικητή της υπηρεσίας του από την FSB με την κατηγορία των υποκλοπών. Μετά τη δήλωσή του και ο Τσερκέσοφ έχασε τη θέση του.
Η εμπιστοσύνη του Πούτιν στην FSB φάνηκε αδικαιολόγητη. Η υπηρεσία απέτυχε να προβλέψει τις μαζικές διαδηλώσεις στη Μόσχα το 2011 και όταν αυτές ξέσπασαν δεν κατάφερε να ελέγξει τη χρήση των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης. Όταν η FSB ζήτησε από τον δημοφιλή ρωσικό ιστότοπο Vkontakte, να «ρίξει» τις σελίδες των διαδηλωτών το έπραξε μέσω φαξ…
Επίσης κατά τα πρώτα στάδια της κρίσης στην Ουκρανία το 2013-14 η Μόσχα έστειλε μια ομάδα της FSB στο Κίεβο να βοηθήσει τον σύμμαχό της τότε πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Για το Κρεμλίνο η Ουκρανία ήταν η πιο σημαντική από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και ήταν θεμελιώδες να διατηρηθεί εντός της ρωσικής επιρροής.
Όμως όχι μόνο οι πράκτορες της FSB απέτυχαν να βοηθήσουν τον Γιανουκόβιτς, αλλά δεν κατάλαβαν καν πότε έφτασε στα όρια του και εγκατέλειψε, χωρίς να το αντιληφθούν, το Κίεβο τον Φεβρουάριο του 2014.
Πειθαρχία
Μετά τις αποτυχίες αυτές, γύρω στο 2015, ο Πούτιν άρχισε να αλλάζει οπτική. Άρχισε να εκδιώκει από το περιβάλλον του παλαιούς φίλους, υπέρμαχους του αυξημένου ρόλου των μυστικών υπηρεσιών.
Τον Αύγουστο του 2015 εκδιώχθηκε από τη θέση του επικεφαλής των ρωσικών σιδηροδρόμων ο πρώην πράκτορας της KGB Βλαντιμίρ Γιακούνιν. Το 2016 ήταν η σειρά της FSKN η οποία καταργήθηκε και ο επικεφαλής της Βίκτορ Ιβάνοφ έχασε τη θέση του. Παράλληλα, ο Πούτιν έπαψε να διορίζει σε υψηλόβαθμες θέσεις στελέχη της FSB.
Στόχος των αλλαγών αυτών δεν ήταν η υποβάθμιση του ρόλου των μυστικών υπηρεσιών, αλλά ο περιορισμός της αυτονομίας τους. Ο Πούτιν εγκατέλειψε την αναζήτηση σταθερότητας για το μετασοβιετικό σύστημα διακυβέρνησης στο οποίο η νέα «αριστοκρατία» υποτίθεται διαδραμάτιζε καίριο ρόλο.
Αντίθετα ξεκαθάρισε πως αυτό που χρειαζόταν ήταν ένα όργανο προστασίας του καθεστώτος του. Το νέο μοντέλο ήταν γνωστό στα τέλη της σοβιετικής περιόδου, όταν το Politburo περιόρισε τα χαλινάρια των μυστικών υπηρεσιών και τους άφησε ελάχιστα περιθώρια πρωτοβουλίας.
Η KGB κρατούσε τις ομάδες της ελίτ εκτός ισορροπίας με επιλεκτική καταστολή, εκφοβίζοντας τον λαό με μια τακτική που ο Σοβιετικός ηγέτης Γιούρι Αντρόποφ είχε ονομάσει «βελτίωση της εργασιακής πειθαρχίας».
Και αυτό ακριβώς κάνει και ο Πούτιν. Κυβερνήτες και αξιωματούχοι βρίσκονται στη φυλακή για διαφθορά. Σκηνοθέτες και επιστήμονες, ακόμα και απλοί πολίτες ρίχνονται στη φυλακή με την κατηγορία ότι βοηθούν την Ουκρανία. Η FSB διαδραματίζει βασικό ρόλο σε όλα αυτά, αλλά ποτέ με δική της πρωτοβουλία. Τώρα η προεδρική διακυβέρνηση Πούτιν είναι το Politburo.
Βασική επιταγή του νέο μοντέλου είναι να τηρούνται όλοι εκτός ισορροπίας, ακόμα και οι μυστικές υπηρεσίες οι ίδιες. Πέρυσι υπήρξαν διώξεις στην FSB στη διεύθυνση της Μόσχας και στην υπηρεσία κυβερνοπολέμου της, το Κέντρο Ασφαλείας Πληροφοριών ο επικεφαλής της οποίας, Αντρέι Γκερασίμοφ, υποχρεώθηκε σε παραίτηση.
Ένας από τους υπαρχηγούς του, ο Σεργκέι Μιχαήλοφ φυλακίστηκε και άλλος τιμωρήθηκε μεν, με αναστολή δε. Η FSB εξευτελίστηκε από τη δίωξη κατά του πρώην διοικητή των ειδικών της δυνάμεων, του στρατηγού Βλαντιμίρ Ποντόλσκι που καταδικάστηκε σε φυλάκιση τεσσάρων ετών για απάτη.
Ορισμένοι κατάλαβαν ότι η Ρωσία επιστρέφει στο σοβιετικό μοντέλο. Τον Δεκέμβριο του 2017 ο επικεφαλής της FSB Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ είχε να πει μερικά καλά λόγια για τον διαβόητο Λαυρέντι Μπέρια, αρχιεκτελεστή του Στάλιν και παράλληλα εκφράστηκε θετικά για πτυχές των μεγάλων διώξεων του Στάλιν.
Άλλες υπηρεσίες πάντως κρατούν χαμηλούς τόνους και η νεοσυγκροτημένη Εθνοφρουρά εγκατέλειψε τις φιλοδοξίες για σύσταση υπηρεσίας πληροφοριών.
Το νέο μοντέλο Πούτιν αφήνει μικρά περιθώρια για εσωτερικές διαμάχες και φέουδα. Όλοι πλέον, από υπουργό μέχρι αξιωματούχο της FSB ή περιφερειακό αξιωματούχο αντιμετωπίζουν το ίδιο αβέβαιο μέλλον. Έτσι οι ρωσικές ελίτ είναι υπό έλεγχο και κανείς δεν τολμά να κινηθεί με ίδια πρωτοβουλία.
Για να επιτύχει ασφάλεια ο Πούτιν είναι έτοιμος να θυσιάσει ακόμα και την ικανότητα σε βάθος χρόνους σχεδιασμού. Όμως το νέο μοντέλο έχει ένα ακόμα θανατηφόρο ελάττωμα. Ο Πούτιν είδε το σοβιετικό αντίστοιχο από τη θέση του χαμηλόβαθμου αξιωματικού της KGB στο Λένινγκραντ και την Ανατολική Γερμανία.
Βρισκόταν πολύ μακριά από το κέντρο της εξουσίας, τη Μόσχα, για να δει μόνος του τις αστοχίες του συστήματος το οποίο δεν κατόρθωσε ούτε να προβλέψει, ούτε να αποτρέψει την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος.
Το βασικό πρόβλημα του τελευταίου σταδίου του σοβιετικού καθεστώτος ήταν ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών, περιλαμβανομένης της KGB, σταδιακά έπαψαν να παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες στα ανώτερα κλιμάκια από τον φόβο να πουν στα αφεντικά τους αυτό που δεν ήθελαν να ακούσουν. Είναι ένα πρόβλημα που ο Πούτιν ποτέ του δεν κατάλαβε.
Έχει ήδη δει τις μυστικές του υπηρεσίες να αποτυγχάνουν σε περιόδους κρίσης. Όμως με τον τρόπο που προσπαθεί να τις ανασυγκροτήσει προκαλεί μόνος του καταστροφικές συνέπειες.
ΠΗΓΗ
ΠΗΓΗ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου