«Πρέπει να καταλάβετε, πως το θεμέλιο κάθε στρατού, είναι το στομάχι του» – Φρειδερίκος ο Μέγας.
Όποιος έχει υπηρετήσει τη θητεία του ή είναι στέλεχος των ΕΔ, σίγουρα έχει δοκιμάσει τα δύο διατροφικά ‘’άκρα’’ του ΕΣ σε εκστρατεία. Τις προπαρασκευασμένες μερίδες μάχης 4Β και τις μαγειρεμένες σε αυτοσχέδιους φούρνους (κατασκευασμένους από παλιά βαρέλια εξ ου και φουρνοβάρελα) κλασσικές Ελληνικές συνταγές.
Δεν χωράει αμφιβολία, πως το μαγειρεμένο φαγητό είναι καλύτερο από τις κονσέρβες που περιέχει η μερίδα 4Β, αν και ορισμένα από τα περιεχόμενα της συλλογής είναι αρκετά δημοφιλή (όπως το εγκυτιωμένο τυρί).
Η παροχή κατάλληλης και γευστικής τροφής, είναι βασικό συστατικό της επιτυχίας κάθε στρατιωτικής επιχείρησης, και επηρεάζει όχι μόνο την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, αλλά και την ψυχολογία του στρατιώτη. Μια ζεστή μερίδα καλομαγειρεμένου και εύγευστου φαγητού, θα ανεβάσει την ψυχολογία του μαχητή, θα ενδυναμώσει το πνεύμα μονάδος (καθώς θα εκτιμηθεί η μέριμνα που λαμβάνεται από την ‘’απρόσωπη’’ ιεραρχία) και φυσικά θα παρέχει θρεπτικά συστατικά για να αντεπεξέλθει το σώμα στον κάματο της μάχης.
Διάβαζα πριν λίγο καιρό, μερικά αποσπάσματα του βιβλίου ‘’Military Food Engineering and Ration Technology’’ (Ann H. Barrett και Armand V. Cardello, έκδοση του U.S. Army Natick RD&E Center) που μου προώθησε ο καλός φίλος R.C. και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μερικές νέες τεχνολογίες που μελετούνται στον τομέα αυτό, μιας και οι δικές μας συζητήσεις περιστρέφονται μόνο στις μερίδες 4Β και σε υποκατάστατα τους από το εμπόριο.
Πριν ξεκινήσω όμως, θα ανοίξω μια παρένθεση για να εκφράσω μερικές σκέψεις μου πάνω στο θέμα 4Β. Οι περισσότερες αντίστοιχες μερίδες μάχης όλων των χωρών, είναι σαφώς επηρεασμένες από τα διατροφικά πρότυπα που επικρατούν σε έκαστη εξ αυτών. Στη δική μας περίπτωση (χωρίς να παραβλέψουμε τα γεύματα kosher και Halal των ξένων), έχουμε να συνυπολογίσουμε και τον θρησκευτικό παράγοντα, τουλάχιστον όπως αυτός εκφράζεται από τη διατήρηση της νηστείας κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, στο πρόγραμμα συσσιτίου των Μονάδων, αλλά και από τα υλικά που επιλέγονται για να παρασκευαστούν οι μερίδες 4Β. Μεσογειακή διατροφή φυσικά, που περιλαμβάνει ικανές ποσότητες λαχανικών και οσπρίων (για φυτικές ίνες), γαλακτοκομικά (το εγκυτιωμένο τυρί που αναφέραμε πριν) αλλά και κρέας για την λήψη της τόσο απαραίτητης πρωτεΐνης. Διατροφικά πρόκειται για μια άριστη επιλογή, καθώς εγγυάται την καλή λειτουργία του οργανισμού, και την λήψη όλων των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Είναι όμως αναγκαία η σωστή λειτουργία του οργανισμού σε επιχειρησιακές συνθήκες; Ας αναλογιστεί ο καθένας από εμάς, πως ακριβώς λειτουργεί ο οργανισμός του, την ημέρα που το μεσημεριανό του περιλαμβάνει όσπρια και γαλακτοκομικά (τυρί εν προκειμένω). Η κυτταρίνη, βασικό δομικό στοιχείο των φυτών, είναι σχεδόν άπεπτη από τον οργανισμό και προωθεί την περισταλτική κίνηση των εντέρων, συμβάλλοντας στον καθαρισμό και την αφόδευσή τους. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος της δημιουργίας των ‘’ηχηρών’’ φαινομένων που συνοδεύουν την κατανάλωση οσπρίων. Θα έχουμε τη δυνατότητα να αφοδεύσουμε δύο ή και παραπάνω φορές την ημέρα, σε επιχειρησιακό περιβάλλον; Θα μπορούμε να ‘’ανακουφιστούμε’’ από τα αέρια, χωρίς να γίνουμε αντιληπτοί λόγω θορύβου και οσμής; Μπορεί πράγματι τέτοια ερωτήματα να φαίνονται αστεία, αλλά σίγουρα θα πρέπει να μας απασχολήσουν.
Ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο είναι μαγειρεμένα τα τρόφιμα στην μερίδα 4Β, είναι παράγοντας ανησυχίας. Τα ‘’λαδερά φασολάκια’’, το ‘’κρέας κοκκινιστό με φασόλια ή πατάτες’’ και τα ‘’κεφτεδάκια με σάλτσα’’, μπορεί να ικανοποιούν τα γευστικά μας ‘’γούστα’’ αλλά παράλληλα, μόλις ζεσταθούν για να καταναλωθούν, θα γίνουν αντιληπτά ως μυρωδιά ακόμη και από νεκρούς. Κάποιος μπορεί να προβάλει το αντεπιχείρημα, πως μπορούν να καταναλωθούν ακόμη και κρύα. Σωστά, αλλά όταν ο στρατιώτης επιχειρήσει να σκουπιστεί, με χαρτοπετσέτα ή με το μανίκι της στολής, τι θα γίνει; Θα έχει πάνω του την χαρτοπετσέτα που μυρίζει σάλτσα ντομάτας ή ακόμη χειρότερα, η στολή του θα μυρίζει σαν στολή μάγειρα. Να θεωρηθεί δε δεδομένο, πως όσα λέμε για τις κονσέρβες της 4Β ισχύουν και για οποιαδήποτε κονσέρβα προμηθευόμαστε από το εμπόριο.
Συνοπτικά θα λέγαμε πως κατά την παρασκευή των τροφίμων μιας μερίδας μάχης, δεν θα έπρεπε να λαμβάνεται καθόλου υπόψη (ή τουλάχιστον σε μικρότερο βαθμό) η γευστική ικανοποίηση του στρατιώτη. Αυτό μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ψυχολογία του, αλλά σε ένα περιβάλλον επιχειρήσεων, είναι ο μικρότερος παράγοντας άγχους. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να αμβλυνθεί η φυσιολογική απέχθεια σε ένα οπτικά και γευστικά, άγευστο φαγητό (προσωπικά χρησιμοποιώ Tabasco που ‘’σκοτώνει’’ κάθε άσχημη γεύση), και μην ξεχνάμε πως η περιοδική χορήγηση ΠΦΜΚ (Προπαρασκευασμένο Φαγητό Με Κρέας ή χωρίς) στο καθημερινό συσσίτιο των Μονάδων, πέρα από την περιστροφή των αποθεμάτων τροφίμων, είναι και ένα ‘’πείραμα’’ για να συνηθίσουν και οι πιο ‘’καλομαθημένοι’’ στην βρώση προπαρασκευασμένων τροφίμων.
Ας προχωρήσουμε τώρα στις μελέτες των Αμερικανών σχετικά με την σίτιση του προσωπικού σε μελλοντικές επιχειρήσεις. Πέρα από την μελέτες για την αύξηση του ορίου ζωής των συσκευασμένων τροφίμων, με θερμική, μη θερμική κατεργασία και ακτινοβολία ιόντων – Irradiation (μια διαδικασία που χρησιμοποιείται εδώ και 50 χρόνια για την καταπολέμηση παρασίτων σε φρούτα και λαχανικά), την διατήρηση θρεπτικών συστατικών στα συσκευασμένα τρόφιμα, και την περαιτέρω ανάπτυξη των τροφίμων σε σωληνάρια (παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούν οι αστροναύτες), τρία βασικά θέματα αναδεικνύονται ως οι μεγάλες μελλοντικές προκλήσεις.
1. Μη γραμμική μεταφορά των τροφίμων σε όλο το μέτωπο: Ο στρατιωτικός κανονισμός AR 40-25 Military Recommended Dietary Allowances (MRDAs) καθορίζει τις ποσότητες θρεπτικών συστατικών που πρέπει να λαμβάνει ο στρατιώτης καθημερινά. Αν και η τυπική μερίδα MRE του Αμερικάνικου Στρατού ζυγίζει από 540 έως 710 γραμμάρια (αναλόγως του μενού που περιέχει) είναι αρκετά ογκώδης, επιβαρύνοντας την εφοδιαστική αλυσίδα με αρκετά χιλιόμετρα και μετρικούς τόνους στην μεταφορά. Αυτή η κατάσταση θα αμβλυνθεί στη συνέχεια, καθώς η πρακτική χορήγησης συσκευασμένων μερίδων μάχης μόνο για 21 ημέρες (καθώς θεωρείται πως σε αυτό το χρονικό διάστημα, οι υπηρεσίες ΔΜ θα μπορέσουν να αναπτύξουν εγκαταστάσεις παρασκευής και διάθεσης φρέσκου φαγητού), θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τις μεταφορές, λόγω της ευπαθούς φύσης των νωπών και κατεψυγμένων υλικών που απαιτούνται για την παρασκευή συσσιτίου, αλλά και επιπλέον καύσιμης ύλης για τα μαγειρεία. Προφανώς και ο ΕΣ θα αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα, καθώς οι πρακτικές μας είναι κοινές στο θέμα σίτιση.
Η πρακτική που μελετάται, σε συνδυασμό με νέες συσκευασίες τροφίμων, είναι η υιοθέτηση των κιβωτίων High Wall. Πρόκειται για πλαστικά τελάρα μεγάλου μεγέθους, τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στις μεταφορές χύδην φορτίων στον πολιτικό τομέα (φανταστείτε το μεγάλο πλαστικό τελάρο στο οποίο βρίσκετε το καλοκαίρι τα καρπούζια).
Τα κιβώτια High Wall έχουν μικρό κόστος κτήσης. Όταν γεμίσουν, μπορούν να στοιβαχτούν μέχρι και σε 5 τεμάχια καθ’ ύψος (αναλόγως του βάρους του περιεχομένου). Μπορούν να εκφορτωθούν με περονοφόρα οχήματα, αλλά και με τα χέρια, αν χρησιμοποιηθούν τελάρα χωρητικότητας 50 κιλών. Δεν απαιτούν σχεδόν καμία πρόσδεση στα μεταφορικά μέσα, καθώς το σχήμα τους θα επιτρέψει καλύτερη πάκτωση στις καρότσες των μεταφορικών. Το πιο σημαντικό πλεονέκτημα όμως είναι, πως η χρήση των High Wall για την μεταφορά υπέρ-συμπυκνωμένων τεμαχίων τροφής (που θα δούμε αμέσως μετά), θα επιτρέψει τον εφοδιασμό ενός σχηματισμού επιπέδου Ταξιαρχίας με τρόφιμα για μια ημέρα, μόνο με τη χρήση ενός 5τονου φορτηγού ή ενός μεταφορικού ελικοπτέρου Σινούκ. Έτσι μειώνεται ο μεταφορικός παράγοντας κατά 6 μονάδες, επιτρέποντας τη χρησιμοποίηση των μεταφορικών για πιο σημαντικά εφόδια. Για να δώσουμε μια αναλογία των μεγεθών, τα μεταφορικά που απαιτούνται για την μεταφορά τροφίμων μιας Ταξιαρχίας για 1 ημέρα, μπορούν να μεταφέρουν με αυτό τον τρόπο, έναν ολόκληρο φόρτο πυρομαχικών πυροβολικού για την ίδια Ταξιαρχία.
2. Υπέρ-συμπυκνωμένα τρόφιμα : Το μεγάλο στοίχημα για την επόμενη δεκαετία, είναι η παρασκευή υπέρ-συμπυκνωμένων τροφίμων, τα οποία θα καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες του στρατιώτη, προσπαθώντας παράλληλα να μειώσουν το αίσθημα της πείνας και τις γευστικές ‘’ιδιοτροπίες’’. Έχει παρατηρηθεί πως με τα υπάρχοντα είδη τροφίμων (MRE) οι στρατιώτες τείνουν να ‘’τσιμπολογούν’’ τα περιεχόμενα όλη μέρα, παρά κάθονται να πάρουν ένα πλήρες γεύμα. Η πρακτική αυτή αυξάνει τον ρυθμό κατανάλωσης μερίδων, καθώς περιεχόμενα που δεν είναι αρεστά, τείνουν να απορρίπτονται.
Σε συνδυασμό με την χρήση των τελάρων High Wall, μελετούνται 4 διαφορετικά είδη συμπυκνωμένων τροφών, που θα καλύπτουν πλήρως τις διατροφικές ανάγκες. Οι τροφές αυτές θα είναι υπό μορφή κύβων μεγάλου μεγέθους (για να διευκολύνουν τη συσκευασία) ανάλογα των τροφών Datrex.
Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει ένα κύβο από ενισχυμένο διατροφικό ζυμομύκητα (μαγιά). Η προσθήκη αλατιού σε ζυμομύκητες, προκαλεί αυτόλυση των ενζύμων τους, οδηγώντας σε ένα υπερτονικό μίγμα. Η πλέον γνωστή μορφή αυτής της διαδικασίας είναι το προϊόν Marmite, αγαπημένο έδεσμα των Αυστραλών. Η επίγευση του τελικού προϊόντος θυμίζει έντονα αλατισμένο ποπ-κορν.
Η δεύτερη κατηγορία, είναι η γνωστή Σπιρουλίνα, μια μάζα κυανοβακτήριων που προέρχονται από άλγη (φύκια). Διατροφικά η αποξηραμένη Σπιρουλίνα, είναι ένα πλήρες πρωτεϊνικό γεύμα που παρέχει ικανή ποσότητα αμινοξέων. Η επίγευση του τελικού προϊόντος θυμίζει έντονα μαγειρεμένο σπανάκι.
Η Τρίτη κατηγορία είναι το άμυλο πατάτας και κ
αλαμποκιού, ένας πολυμερικός υδατάνθρακας, βασικό θρεπτικό στοιχείο της διατροφής του ανθρώπου. Η επίγευση φυσικά του τελικού προϊόντος, θα είναι αντίστοιχη του χρησιμοποιούμενου φυτού, πατάτα ή καλαμπόκι.
Η τέταρτη κατηγορία, είναι ένα σύνθετο μίγμα λαχανικών σε στερεή μορφή, αποτελούμενο από σπόρους ροβίτσας (φασόλι mung), κινόα, λαχανίδας, καρότου και λιναριού. Η επίγευση του τελικού προϊόντος, είναι παρόμοια με του χυμού λαχανικών V8, αλλά σε στερεή μορφή.
Λόγω της μορφής αυτών των τροφών, η ιδανική ποσότητα για έναν άνδρα είναι περίπου 1,4 κιλά την ημέρα. Αν και η μορφή δεν θα είναι ιδιαίτερα ελκυστική, οι γεύσεις καλύπτουν τις συνήθεις διατροφικές ιδιοτροπίες. Βέβαια το αισθητικό κομμάτι μπορούν να το διορθώσουν οι..
3. Εκτυπωτές τροφίμων : Το 2007 το πανεπιστήμιο Cornell παρουσίασε ένα πρότυπο εκτυπωτή 3 διαστάσεων (3D Printer). Το μοντέλο Fab@Home, δοκιμάστηκε από πολλούς καταναλωτές, κατασκευάζοντας τρισδιάστατα μοντέλα με την εναπόθεση μέσω μια διάταξης συριγγών, διαφόρων ιξωδών υλικών. Κάποια στιγμή ορισμένοι καταναλωτές άρχισαν να πειραματίζονται με διαφορετικά υλικά. Λιωμένη σοκολάτα, λιωμένο τυρί, ζαχαρόπαστα.
Ασφαλώς κανείς δεν περιμένει από έναν εκτυπωτή να φτιάξει ένα σύνθετο γεύμα, όπως ένα σάντουιτς, ή να κατασκευάσει μια σύνθετη οργανική μορφή, όπως το φύλλο ενός μαρουλιού. Στην πραγματικότητα, αυτό που θα κάνουν οι εκτυπωτές τροφίμων, είναι να χρησιμοποιούν πολλά από τα παραπάνω υλικά που περιγράψαμε, σε μορφή σκόνης ή πουρέ, προκειμένου να συνθέσουν ένα τελικό προϊόν που θα είναι πιο ευχάριστο οπτικά (δείτε και σχετικό βίντεο παρακάτω). Επιπλέον, θα μπορούμε να ορίζουμε επακριβώς τη διατροφική αξία κάθε τροφής, απλά δίνοντας στον εκτυπωτή εντολές να προσθέτει περισσότερα Ω-3 λιπαρά οξέα για παράδειγμα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου