Συνοπτικός οδηγός των τουρκικών Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών

16

Tα ΜΕΑ Bayraktar TB2 είχαν συμπληρώσει 10.000 ώρες πτήσης στα μέσα Νοεμβρίου 2016.

Οι πολλές και σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των διαφόρων τουρκικών προγραμμάτων Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων (ΜΕΑ, τουρκικά: İnsansız Hava Aracı/İHA) καθιστούν χρήσιμη μια συγκέντρωση των παλαιότερων σχετικών αναφορών μας, από κοινού με κάποια επικαιροποιημένα στοιχεία που δεν έχουν δημοσιευτεί από κανένα άλλο ελληνικό μέσο.

Το πλέον «διαφημισμένο» εξ αυτών των προγραμμάτων είναι φυσικά εκείνο του ΜΑLE Anka. Εντός του 2017 θα αρχίσουν οι παραδόσεις στην Τουρκική Αεροπορία (ΤΗΚ) των 10 συστημάτων της έκδοσης Anka-S που έχει υπό παραγγελία. Εάν όλα πάνε καλά, οι παραδόσεις αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί πριν το τέλος του 2018. Συγκεκριμένα, ο υφιστάμενος προγραμματισμός αναφέρεται σε παραδόσεις 2 Anka-S τον ερχόμενο Μάρτιο, για να ακολουθήσουν ακόμη 4 πριν το τέλος του 2017 και τα 4 τελευταία εντός του 2018.

Τα Anka-S θα συνοδεύονται από τον ενιαίο επίγειο σταθμό ελέγχου, εκπαίδευσης & εξομοίωσης (OSEM) ο οποίος θα δύναται να ελέγχει ταυτόχρονα περισσότερα από ένα ΜΕΑ σε αποστάσεις πέραν του ορίζοντα, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες του δορυφόρου Turksat-4B. Για αυτό το σκοπό, τα ΜΕΑ Anka-S ενσωματώνουν κεραία SATCOM [1] κάτι που θα τους επιτρέψει να μεταδίδουν απρόσκοπτα δεδομένα πέραν του ορίζοντα αλλά και να ελέγχονται από τους χειριστές τους σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Έτσι η πρακτική επιχειρησιακή εμβέλεια του συστήματος θα αυξηθεί αξιοποιώντας πληρέστερα τις ικανότητες που προσφέρει σχεδιαστικά η πλατφόρμα. Επιπλέον, στόχος είναι οι ικανότητες αυτές να επαυξηθούν περαιτέρω (κυρίως στον κρίσιμο τομέα του μέγιστου ύψους πτήσης) με τον εγχώριο τετρακύλινδρο turbo-diesel κινητήρα PD170 που είναι σχεδιασμένος να παρέχει διατηρούμενη ισχύ 170 ίππων σε ύψη 20.000 ποδών και 120 ίππων σε ύψη 30.000+ ποδών. Μάλιστα εξαρχής υπάρχει πρόβλεψη αύξησης της ιπποδύναμής του στους 210 ίππους, με ελάσσονες τροποποιήσεις. Το πρόγραμμα ανάπτυξής του ξεκίνησε από την ΤΕΙ το 2012 και, μετά από αρκετές παλινωδίες, η έκδοση Anka-S μάλλον θα είναι η πρώτη που θα τον ενσωματώσει. Ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα αυτό θα γίνει σε δεύτερο χρόνο καθώς προ μηνών είχε ανακοινωθεί ότι οι δοκιμές του PD170 επρόκειτο να συνεχιστούν μέχρι και την περίοδο 2018-2019. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αν αυτές στεφθούν με επιτυχία θα πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα αυτονόμησης της τουρκικής βιομηχανίας και σε αυτόν τον τομέα, καθώς ο PD170 θα αντικαταστήσει τον γερμανικής προέλευσης κινητήρα 155 ίππων που εφοδίαζε τα Anka-A/B. Προφανώς με τη μελλοντική εγκατάσταση του ισχυρότερου αυτού τουρκικού κινητήρα σχετίζεται και άλλη μια αλλαγή που έχει παρατηρηθεί στα τελευταία πρωτότυπα του Anka. Ο λόγος για την αντικατάσταση της αρχικής ενιαίας εισαγωγής αέρα με νέα διπλή (αλλά κοινής απόληξης), μεγαλύτερης και πιο τετραγωνισμένης μορφής.

Αριστερά, ένα από τα πρωτότυπα της έκδοσης Anka-S με εμφανή το θόλο που καλύπτει την κεραία SATCOM στο εμπρόσθιο πάνω μέρος της ατράκτου. Δεξιά, η άτρακτος ενός Anka-S κατά την διάρκεια της κατασκευής, χωρίς τα καλύμματα. Αποκαλύπτεται η κεραία SATCOM αλλά και ο χώρος που πρόκειται να εγκατασταθεί ο πυργίσκος EO/IR.

Η έκδοση Anka-B. Πίσω από τη θυρίδα του εμπρόσθιου σκέλους του συστήματος προσγείωσης διακρίνεται ο θόλος του ραντάρ Sarper, ενώ στο ρύγχος παραμένει και ο πυργίσκος EO/IR AselFLIR-300T.

Ως φορτίο αποστολής τα Anka-S θα φέρουν μόνο τον πυργίσκο EO/IR τύπου AselFLIR-235 CATS (με αισθητήρες 3ης γενιάς) της Aselsan που θα επιλύσει τα μεγάλα προβλήματα βάρους που είχε προκαλέσει ο προγενέστερος AselFLIR-300T (με αισθητήρες 2ης γενιάς), τόσο στα Anka όσο και στα επιθετικά ελικόπτερα Τ-129. Ενδεικτικά, ενώ ο AselFLIR-300T ζυγίζει 120 κιλά, ο CATS ζυγίζει μόλις 57, τα οποία μάλιστα θα μειωθούν στα 54 κιλά στην έκδοση παραγωγής πλήρους ρυθμού. Δεδομένου ότι το Anka μπορεί να μεταφέρει φορτίο αποστολής μέγιστου βάρους 200-240 κιλών, προφανώς θα πρόκειται για σημαντική βελτίωση. Σημειωτέον, κάποιοι πυργίσκοι CATS αρχικής παραγωγής βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία με τα ελικόπτερα Bell-429 της Τουρκικής Αστυνομίας, αλλά πλέον και με τα τακτικά ΜΕΑ Bayraktar TB2 του Τουρκικού Στρατού (ΤΚΚ). Η πιστοποίηση του CATS στα Anka-S πάντως αντιμετωπίζει κάποιες καθυστερήσεις και έτσι τα δύο πρώτα αεροχήματα του τύπου θα παραδοθούν στην ΤΗΚ εφοδιασμένα προσωρινά με τον αμερικανικής προέλευσης πυργίσκο Star Safire 380-HDL FLIR (αν και χωρίς τον ενσωματωμένο καταδείκτη λέιζερ, καθώς οι Αμερικανικές Αρχές απαγόρευσαν την εξαγωγή του στην Τουρκία). Πάντως η Aselsan έχει μέχρι στιγμής σύμβαση (βάσει ενιαίας παραγγελίας διαφορετικών υπηρεσιών) για την παράδοση συνολικά 44 CATS, με ρυθμό τρεις ανά μήνα. Όπως είχαμε γράψει και παλαιότερα, οι 40 από τους υπό παραγγελία πυργίσκους CATS προορίζονται για:

• Τα 6 ΜΕΑ των 2 συστημάτων Karayel και τα 12 ΜΕΑ (ένα απωλέσθη αλλά ίσως αναπληρωθεί) των 3 συστημάτων Bayraktar Taktik Blok (TB) 2 του ΤΚΚ. [2]
• Τα 6 ΜΕΑ των 2 συστημάτων (με option για άλλα 3) Bayraktar TB2 και τα 6 υπό παραγγελία ΜΕΑ των 2 συστημάτων (με option για άλλα 3) Anka-S ή Anka-B  της Τουρκικής Αστυνομίας.
• Τα 10 προαναφερθέντα ΜΕΑ Anka-S της ΤΗΚ.

Εικόνα από ΜΕΑ τύπου Bayraktar TB2 που μεταφέρθηκε σε πραγματικό χρόνο σε Επιχειρησιακό Στρατηγείο κατά τη διάρκεια της Τελικής Φάσης της Διακλαδικής Άσκησης EFES-2016 τις απογευματινές ώρες της 30 Μαίου 2016. [2]

Οι 4 πρόσθετοι πυργίσκοι προορίζονται είτε για εφεδρικοί, είτε για αντικατάσταση των AselFLIR-300T που φέρουν σήμερα τα εναπομείναντα Anka-A/B, τα οποία τυπικά ανήκουν στην εταιρία ΤΑΙ, με την οποία και συνεχίζουν και πραγματοποιούν δοκιμές, αλλά συχνά συμμετέχουν και σε πραγματικές επιχειρήσεις των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας (η πρώτη τους επιχειρησιακή αποστολή πραγματοποιήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2016), αναμένοντας την ένταξη σε υπηρεσία των νέων Anka-S. Τα τελευταία θα αντικαταστήσουν τα Gnat-750 και I-Gnat [3] που φαίνεται πως έχουν ήδη αποσυρθεί, καθώς και τα Heron (Gözcü-1 σε τουρκική υπηρεσία) [4]. Η Μονάδα της ΤΗΚ που αναμένεται να παραλάβει τα Anka-S είναι η 173 Filo (παλαιότερα επιχειρούσε με φωτοαναγνωριστικά RF-4E) της 7ης AJṺ. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ενδιαφέρον για την απόκτηση τριών ΜΕΑ της συγκεκριμένης έκδοσης έχει εκδηλώσει και η εθνική υπηρεσία πληροφορίων ΜΙΤ. Από την πλευρά του, το Τουρκικό Ναυτικό (TDK) έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την έκδοση Anka-B καθώς αυτή είναι εφοδιασμένη και με ελαφρύ ραντάρ Sarper της Aselsan (μπάντας Χ και εμβέλειας 37 χλμ., με διαμορφώσεις SAR/ISAR/GMTI), παράλληλα με τον πυργίσκο EO/IR –αν και στερείται υποδομής SATCOM. Πάντως η έκδοση Anka-B είναι και αυτή με τις υψηλότερες πιστοποιημένες επιδόσεις. Ειδικότερα, από τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι και σήμερα, το Anka-B έχει ολοκληρώσει μια μεγάλη διαδικασία δοκιμαστικών πτήσεων, επιδεικνύοντας μέγιστο ύψος πτήσης 31.000 ποδών και μέγιστη αυτονομία 27 ωρών. Ήδη πάντως σχεδιάζονται πρόσθετες βελτιώσεις για την εν λόγω έκδοση όπως η ενσωμάτωση ενός αεροδυναμικότερου θόλου για το ραντάρ, ενώ εξετάζεται και η προσθήκη winglets, κινήσεις που θα μειώσουν σημαντικά την οπισθέλκουσα και κατά συνέπεια την κατανάλωση καυσίμου.

Το νέο multi-rotor UAV Altinay.

Σε μια άλλη πολύ πρόσφατη σημαντική εξέλιξη, το SSM υπέγραψε σύμβαση ύψους $33,9 εκατ.  με την Aselsan, για την παράδοση στον ΤΚΚ 499 mini-MEA τύπου Altinay. Πρόκειται για αεροχήματα που προσφέρουν δυνατότητες κάθετης από/προσγείωσης χάρη στους τρεις διπλούς ρότορες με τους οποίους είναι εφοδιασμένα. Μπορούν να φέρουν φορτίο αποστολής βάρους έως και 20 κιλών και έχουν αυτονομία 1,5 ωρών. Αναμένεται να εφοδιάσουν Μονάδες επιπέδου Τάγματος (ή και Λόχου) συμπληρώνοντας ή αντικαθιστώντας τα δεκάδες υπάρχοντα mini-MEA Bayraktar-B [5] που βρίσκονται σε υπηρεσία από το 2007. Οι παραδόσεις των Altinay θα ξεκινήσουν επίσης το 2017.

To mini-MEA Bayraktar-B του Τουρκικού Στρατού.

Ένας ακόμη τύπος mini-ΜΕΑ που απέκτησε προ μηνών ο ΤΚΚ (μέσω της τουρκικής εταιρείας Altoy), είναι το αμερικανικής προέλευσης RQ-20 Puma στην έκδοση εκτοξευόμενη από καταπέλτη μικρού μεγέθους “ΑΕ” (Παντός Περιβάλλοντος). Τα Puma έχουν αυτονομία μεγαλύτερη των 3,5 ωρών και επιχειρησιακή εμβέλεια 15χλμ. Υπενθυμίζεται ότι προ ενός έτους περίπου, οι τουρκικές Αρχές ισχυρίστηκαν ότι κατάσχεσαν ΜΕΑ RQ-20 Puma που προορίζονταν για το PKK, κατηγορώντας με αυτή την αφορμή τις ΗΠΑ ότι τους εφοδιάζουν με προηγμένο υλικό.

Επίδειξη ενός mini-UAV τύπου RQ-20 Puma στο πλαίσιο επίσκεψης του Αρχηγού του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατηγού Hulusi Akar στο Kilis του Gaziantep στις 19 Δεκεμβρίου 2016.

Ωστόσο, κανείς από τους δύο προαναφερθέντες τύπους δεν είναι το μικρότερο ΜΕΑ σε τουρκική υπηρεσία, καθώς το προηγούμενο διάστημα οι Ειδικές Δυνάμεις της Τουρκικής Χωροφυλακής (JÖAK) απέκτησαν έναν αριθμό nano-UAV τύπου PD-100 Black Hornet. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό αερόχημα της νορβηγικής εταιρείας Prox Dynamics AS, με βάρος μόλις 16-18 γραμμάρια και αυτονομία 25 λεπτών. Θεωρείται ιδανικό για επιχειρήσεις εντός κατοικημένων περιοχών, που η αφάνεια είναι το κύριο ζητούμενο. Επίσης, στην Χωροφυλακή υπηρετεί σε μικρούς αριθμούς και το multi-rotor ΜΕΑ DJI Phantom. Εξάλλου η Τουρκική Χωροφυλακή στο πρόσφατο παρελθόν έχει δοκιμάσει και άλλα πρωτοποριακά ΜΕΑ, όπως το εγχώριο VTOL (με διαμόρφωση mini ελικοπτέρου) Malazgirt, επίσης της Baykar.

Το nano UAV Black Hornet έχει αξιοποιηθεί με επιτυχία από τις Ειδικές Δυνάμεις της Τουρκικής Χωροφυλακής (JÖAK) στις αστικές περιοχές του τουρκικού Κουρδιστάν. Είναι εμφανές το εξαιρετικά μικρό του μέγεθος.

Την ίδια ώρα ο ΤΚΚ συνεχίζει να αξιοποιεί τα τακτικά ΜΕΑ Karayel και Bayraktar TB2, τόσο σε αποστολές ISR, όσο και σε αποστολές έρευνας-καταστροφής. Στις τελευταίες και οι δύο αυτοί τύποι πλέον, αξιοποιούν τα εγχώρια έξυπνα mini πυρομαχικά MAM-L/C. Οι πρώτες τέτοιες ένοπλες επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν το περασμένο Καλοκαίρι και, σύμφωνα με τουρκικές ανακοινώσεις, έχουν επιφέρει την εξουδετέρωση δεκάδων αντιπάλων μαχητών. Βεβαίως είχαν προηγηθεί διακλαδικές αποστολές στις οποίες τα ΜΕΑ αυτά με επιτυχία είχαν καταδείξει στόχους εντός συριακού εδάφους, απευθείας σε μαχητικά F-16 της ΤΗΚ τα οποία και τους προσέβαλλαν. Ο ΤΚΚ φέρεται ως ιδιαίτερα ευχαριστημένος από τις επιδόσεις κυρίως των Bayraktar TB2 (καθιστώντας πιθανές πρόσθετες παραγγελίες), τα οποία έχουν επιδείξει εμβέλεια 150χλμ. και αυτονομία έως και 24 ωρών με πλήρες φορτίο (μόνο το φορτίο αποστολής ξεπερνά τα 55 κιλά). Έτσι φροντίζει συστηματικά για τη μεγιστοποίηση της επιχειρησιακής τους αξιοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, πέραν των MAM-L/C, το σύστημα πιστοποιήθηκε το προηγούμενο διάστημα και σε έναν ακόμη τύπο φορτίου. Ο λόγος για το -επίσης εγχώριο- σύστημα εντοπισμού εκπομπών ΒSI-101 της Baykar, που προσθέτει στον τύπο την ικανότητα ανάληψης και αποστολών SIGINT σε τακτικό επίπεδο.

To ΜΕΑ Karayel πριν τη δοκιμαστική βολή 3 πυρομαχικών MAM-L στο πεδίο βολής Karapınar του Ικονίου στις 15 Ιουνίου 2016.

Τα προαναφερθέντα τακτικά ΜΕΑ του ΤΚΚ, τα υφιστάμενα ΜΕΑ της ΤΗΚ, αλλά πιθανότατα και τα αντίστοιχα συστήματα της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής, επιχειρούν σήμερα από τη νεοσύστατη ενιαία 14η Κύρια Βάση Συστημάτων Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών στο Μπατμάν. Εκεί εδρεύουν δύο Μοίρες ΜΕΑ καθώς και πυροβολαρχίες με φονικά UAV Harpy. Πρόκειται για το ανατολικότερο στρατιωτικό αεροδρόμιο στην τουρκική επικράτεια και μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν δευτερεύουσα βάση. Ωστόσο οι επιχειρησιακές ανάγκες στα ΝΑ σύνορα της Τουρκίας άλλαξαν άρδην την κατάσταση επιβάλλοντας την αναβάθμιση της εγκατάστασης. Στο πλαίσιο αυτό κατασκευάστηκαν εκεί και δύο νέα υπόστεγα μήκος 22μ. και πλάτους 19μ. Η σημασία της βάσης στο Μπατμάν είναι προφανής, καθώς πέραν από τις πτήσεις επί της συνοριογραμμής, επιχειρησιακές πτήσεις τουρκικών ΜΕΑ καταγράφονται συστηματικά πλέον, τόσο πάνω από συριακά, όσο και πάνω από ιρακινά εδάφη.

Μάλιστα, οι σχετικές δυνατότητες διοίκησης, ελέγχου και συντονισμού κοινών επιχειρήσεων ΜΕΑ και άλλων πλατφόρμων ISR,  αναμένεται να αναβαθμιστούν κάθετα το προσεχές διάστημα. Ειδικότερα, σε ομιλία του στο τουρκικό Κοινοβούλιο τον περασμένο Νοέμβριο, ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Fikri Işık ανακοίνωσε ότι στο άμεσο μέλλον πρόκειται να κατασκευαστεί ένα νέο «Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού για επιχειρήσεις ΜΕΑ και συστημάτων αναγνώρισης/επιτήρησης», διευκρινίζοντας ότι το Κέντρο αυτό «θα αποτελεί μια πύλη για ταχύ συντονισμό προσπαθειών μεταξύ διαφορετικών Φορέων και για τον έλεγχο ΜΕΑ τα οποία αναμένεται να χρησιμοποιούνται σε αυξημένο αριθμό αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων». Ως επικρατέστερη έδρα του νέου αυτού Κέντρου αναφέρεται η Άγκυρα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εκτελεστικής Επιτροπής Αμυντικής Βιομηχανίας (SSIK), τη δεκαετία 2004-2014 υπεγράφησαν συμβάσεις προμηθειών και ανάπτυξης για ΜΕΑ συνολικής αξίας $792,5 εκατομμυρίων.

Ο γαμπρός του Τούρκου προέδρου, Selçuk Bayraktar, στον επίγειο σταθμό ελέγχου ενός ΜΕΑ Bayraktar TB2 που βρίσκεται σε αποστολή στη Συρία στο πλαίσιο της Επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη» στις 3 Σεπτεμβρίου 2016.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος μόνο ενός ευρύτερου σχεδιασμού της Τουρκίας για εγχώρια ανάπτυξη πολλών διαφορετικών τύπων ΜΕΑ σε βάθος χρόνου, που θα καλύψουν της αυξημένες επιχειρησιακές ανάγκες σε κάθε κατηγορία. Μεταξύ άλλων ξεχωρίζουν τα προγράμματα ανάπτυξης αρκετών VTOL ΜΕΑ (προγράμματα GIHA/RIHA, με διάφορες υποκατηγορίες), ενός mini-ΜΕΑ που θα αποσυναρμολογείται για να μεταφέρεται εύκολα ώστε να καλύψει τις ανάγκες των Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου (OKK), ενός φονικού ΜΕΑ που θα αντικαταστήσει τα Harpy (πρόγραμμα Kargi, το οποίο παραμένει απόρρητο) κλπ. Ωστόσο, αναμφίβολα το πλέον φιλόδοξο όλων είναι το πρόγραμμα Akinci, για την εγχώρια ανάπτυξη ενός ΜΕΑ κατηγορίας HALE. Αν και προς το παρόν οι πληροφορίες είναι πραγματικά ελάχιστες, τα στοιχεία (που όμως δεν αποκλείεται να αλλάξουν) μιλούν για μια ριζικά τροποποιημένη και μεγενθυμένη έκδοση του Anka, με ικανότητα μεταφοράς φορτίου αποστολής βάρους 1,5 τον. Συμπεριλαμβανομένων και όπλων. Κύριος ανάδοχος είναι η ΤΑΙ, ωστόσο πολλές ακόμη τουρκικές εταιρείες θα συμβάλλουν σε επιμέρους απάρτιά του (όπως η ΤΕΙ με τον κινητήρα), ενώ έχει εκ των προτέρων αποκλειστεί η συμμετοχή οποιασδήποτε ξένης εταιρείας ή φορέα. Σημειώνεται ότι σήμερα η μόνη χώρα που αποδεδειγμένα έχει η ικανότητες εξ ολοκλήρου εγχώριας ανάπτυξης και κατασκευής ΜΕΑ κατηγορίας HALE για στρατιωτικές εφαρμογές, είναι οι ΗΠΑ, ενώ κάτι τέτοιο φαίνεται να επιδιώκει με αρκετές πιθανότητες επιτυχίας και η Κίνα. [6]

Oδικός χάρτης των προγραμμάτων και του οράματος για τα τουρκικά ΜΕΑ σύμφωνα με διαφάνεια που παρουσιάστηκε σε σχετική ημερίδα της άλλοτε Ακαδημίας Πολέμου της ΤΗΚ από τον Oğuz Özbal, επικεφαλής της Δνσης Συστημάτων Πληροφοριών και ΜΕΑ του Υφυπουργείου Αμυντικών Βιομηχανιών (SSM) στην Κωνσταντινούπολη στις 26 Φεβρουαρίου 2015. Ολόκληρη η παρουσίαση εδώ: http://www.hho.edu.tr/uzhaf/pdf/OguzBAL.pdf

Σημειώσεις:

[1] Το πρωτότυπο της εν λόγω έκδοσης στις 25 Σεπτεμβρίου 2016 πραγματοποίησε με επιτυχία πλήρως αυτοκατευθυνόμενη πτήση διάρκειας 2,5 ωρών, για να ακολουθήσει μερικές εβδομάδες αργότερα και η πρώτη επιτυχημένη πτήση με την υποδομή SATCOM σε πλήρως λειτουργική διαμόρφωση.

[2] Προσωρινά και μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος του CATS, τα ΜΕΑ Karayel και Bayraktar TB2 του ΤΚΚ φέρουν τον πυργίσκο FLIR Goshawk-II.

[3] Το 1995 είχαν αποκτηθεί 6-7 ΜΕΑ Gnat-750 με 2 σταθμούς εδάφους και το 1998-99 ακολούθησαν άλλα 2 I-Gnat-ER (μαζί με 2 εξομοιωτές) για αναπλήρωση απωλειών. Πρόκειται για απευθείας πρόγονο της οικογένειας Predator/Reaper/Avenger. Στην ουσία τα Gnat είναι που εισήγαγαν τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις στις επιχειρήσεις ΜΕΑ υψηλών δυνατοτήτων, καθώς μέχρι τότε αυτές είχαν εμπειρία μόνο από τα παλαιά και περιορισμένων επιδόσεων CL-89, που είχαν αποκτηθεί το 1993-94 από τα αποθέματα του Γερμανικού Στρατού (όταν αντικαταστάθηκαν από τα ικανότερα CL-289) και χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από το Πυροβολικό του ΤΚΚ.

[4] Τα τουρκικά Heron αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα εφοδιαστικής υποστήριξης αλλά και επιδόσεων (όπως και τα Anka-A/B) λόγω του υπερβολικού βάρους του πυργίσκου AselFLIR-300T με τον οποίον είναι και αυτά εφοδιασμένα. Επίσης, δεν φέρουν σύστημα SATCOM γεγονός που περιορίζει την επιχειρησιακή τους εμβέλεια στα 250χλμ. από τη βάση τους.

[5] Πρόκειται για εκτοξευόμενα από το χέρι ελαφρά αεροχήματα της εταιρείας Baykar, που δεν θα πρέπει να συγχέονται με τα πολύ μεγαλύτερα τακτικά ΜΕΑ Bayraktar TB2. Φέρουν συγκρότημα FLIR τύπου Tau στο ρύγχος και υπηρετούν με τον ΤΚΚ, την Τουρκική Χωροφυλακή, αλλά και τις Ένοπλες Δυνάμεις του Κατάρ.

[6] Ακόμη και τα ισραηλινά HALE τύπου Eitan (Heron-TP) εξαρτώνται από κινητήρα που είναι αμερικανικής προέλευσης, όπως και κάποια άλλα υποσυστήματά τους.

ΠΗΓΗ