1898 - 1978: 80 χρόνια κράτησε η παραμονή του «κουαρτέτου» στην προηγούμενη ελληνική οικονομική κρίση [φωτό]

Αναμφισβήτητα η ελληνική φιλοξενία είναι παροιμιώδης, γεγονός που αποδεικνύεται από την προτίμηση που δείχνει για τη χώρα μας το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι ελεγκτές του. Οι εκπρόσωποί του φαίνεται πως δεν μπορούν να ζήσουν μακριά από τον αττικό ουρανό. Γι’ αυτό την προηγούμενη φορά που μας επισκέφθηκαν –με την ονομασία Διεθνής Οικονομική Επιτροπή- έμειναν 80 ολόκληρα χρόνια, από το 1898 έως το 1978! Η σελίδα αυτή της οικονομικής μας ιστορίας παραμένει ακατάγραφη, όπως και πολλές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειές της.

(Το 1978, όταν καταργήθηκε η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στεγαζόταν στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ. Η φωτογραφία έχει ληφθεί τις ημέρες που εκδόθηκε ο νόμος για την κατάργησή της)

Είναι γνωστό ότι την προηγούμενη φορά που μας επιβλήθηκε οικονομικός «έλεγχος» ήταν το 1898. Ήδη, από το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης είχε κηρύξει την περίφημη πτώχευση και τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1897, η Ελλάδα βγήκε ηττημένη από τις εχθροπραξίες με την Τουρκία. Έτσι οι Γερμανοί με εντυπωσιακή εμμονή επέβαλλαν στην Ελλάδα διεθνή έλεγχο ως όρο για τη διασφάλιση της ειρήνης. Άμεσα εκδίδεται ο Νόμος ΒΦΙΘ’ και τον Απρίλιο του 1898 εγκαθίσταται στην Αθήνα το «κουαρτέτο» της εποχής.

(Η μεταλλική πινακίδα που κοσμούσε την είσοδο του κτιρίου)

Στις θέσεις του σημερινού κουαρτέτου των Ντέλια Βελκουλέσκου (ΔΝΤ), Ντέκλαν Κοστέλο (ΕΕ), Ράσμους Ρεφερ (ΕΚΤ) και Νίκολα Τζιαμαριόλι (ESM) υπήρξε η τρόικα της εποχής, δλαδή οι Τέστα (Γερμανία), Λετάν (Γαλλία) και Λόου (Αγγλία). Μόνον που τότε οι κυβερνήσεις είχαν φανεί πιο γαλαντόμες και για να μην ταλαιπωρούν τους υψηλούς ελεγκτές μας φρόντισαν να τους κτίσουν και ιδιαίτερο Μέγαρο. Διάλεξαν δε μία από τις καλύτερες τοποθεσίες, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, που δεν ήταν άλλο από το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Πρόκειται για το ακίνητο που σήμερα καταγράφεται στο Κτηματολόγιο της Προεδρίας της Δημοκρατίας και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου και ανεγέρθηκε για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής! Μάλιστα, η ανέγερσή του βάφτηκε κυριολεκτικλα με αίμα, αφού κατά την ανατίναξη φουρνέλου το έτος 1901, τραυματίστηκε ένας σαραντάχρονος εργάτης, δίνοντας τότε αφορμή για ποικίλες συζητήσεις και παραλληλισμούς.

(Ο Αλέξανδρος Ζαίμης ήταν Πρωθυπουργός όταν εγκαταστάθηκε η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στην Αθήνα, 1898)

Δεκάδες ήταν οι περιπέτειες στις οποίες υποβλήθηκε το ελληνικό κράτος, ακόμη και σε ιδιαίτερα δύσκολες στιγμές. Όπως το 1922, όταν η κυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του στρατού που μαχόταν στη Μικρά Ασία  τύπωσε 550 εκατομμύρια σε χαρτονομίσματα, χωρίς τη συγκατάθεση των τροϊκανών. Οι αντιδράσεις ήταν πρωτοφανείς. Ο «Ελεγχος» εξανέστη, απαίτησε «ζεστό» χρήμα από τον αρμόδιο υπουργό Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος δεν πρόλαβε να αντιδράσει, αφού μαζί με τον πρωθυπουργό και τέσσερις ακόμη συναδέλφους του εκτελέστηκαν στο Γουδή. Βρέθηκαν βέβαια άλλοι για να εξυπηρετήσουν τις απαιτήσεις του «Ελέγχου».

(Σαρκαστική γελοιογραφία από τον «ΝΕΟ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ». Ο Χαρίλαος Τρικούπης, που εμφανίζεται ως καραγκιόζης επί χοίρου, δεν βρισκόταν στη ζωή όταν η Ελλάδα πλήρωνε το τίμημα της χρεοκοπίας του. Το γουρούνι συμβόλιζε τον χειμαζόμενο λαό.)

Λίγα χρόνια αργότερα τους «συνετάραξε» ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος κήρυξε στάση πληρωμών την 1η Μαϊου 1932, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης του προηγούμενου χρόνου. Οι τροϊκανοί της εποχής εξανέστησαν εκ νέου και μαζί τους σχεδόν όλη η Ευρώπη αλλά και η Αμερική! Χαρακτηριστική είναι έκθεση που έστειλε ο πρεσβευτής της Ελλάδος στο Λονδίνο το 1935, γράφοντας: «Η συζήτησίς μου με τους εμπειρογνώμονας υπήρξεν εξόχως διαφωτιστική. Το Φορέϊν Όφις πνέει μένεα εναντίον μας»!

(Χαρίλαος Τρικούπης)

Όπως αποκάλυψε ο Α. Σβώλος, το 1942, μεσούσης της Κατοχής, η βρετανική κυβέρνηση είχε δηλώσει εγγράφως προς τον πρόεδρο της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Εμμανουήλ Τσουδερό ότι ήταν σύμφωνη με την κατάργηση του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.Όταν η ελληνική «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος»  βρισκόταν στην Ιταλία τον Νοέμβριο του 1944 απέρριψε την άφιξη στην υπό απελευθέρωση Ελλάδα του Χιουτζ Τζόουνς, που υπήρξε ο τελευταίος προπολεμικός αντιπρόσωπος της Αγγλίας στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο των Αθηνών. Αποφασίστηκε να έρθει μόνο για την τακτοποίηση υπηρεσιακών θεμάτων, άποψη που ασπάστηκε και η βρετανική κυβέρνηση. Εν τω μεταξύ, ο «Ελεγχος» εγκατέλειπε το ακίνητο της οδού Στησιχόρου και «βολευόταν» με την υπηρεσία του σε μικρότερες –αλλά εξίσου πολυτελείς– εγκαταστάσεις.

(Βουλή)

Ο Χιουτζ Τζόουνς μετέβη στην Αθήνα μετά την απελευθέρωση και περιορίστηκε στην παράκληση να μην απολυθεί το προσωπικό και να μεταταχθεί σε δημόσιες υπηρεσίες. Πραγματοποιήθηκαν και οι συνεννοήσεις με τις υπηρεσίες, για να παραληφθούν τα υπάρχοντα στις αποθήκες προϊόντα. Αλλά, ως εκ θαύματος, ο Έλληνας αντιπρόσωπος που παραβρέθηκε στη Διάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων το 1946 συνηγόρησε υπέρ της παραμονής του «Ελέγχου», με αποκλεισμό μόνον της Ιταλίας. Έτσι, παρέμεινε ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στην Αθήνα.

Αλλά η μακρά σειρά των διατυπώσεων που ζητούσε ο «Έλεγχος» προβλημάτιζε τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις. Υπουργεία και υπηρεσίες διαμαρτύρονταν διαρκώς για τις δυσχέρειες που παρουσιάζονταν στη διοίκηση με τα περίφημα «ένσημα» του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Μέχρι που ο Σοφοκλής Βενιζέλος το 1951 από το βήμα της Βουλής δήλωνε πως ο «Έλεγχος θεωρείτο ουσιαστικώς κατηργημένος». Αλλά μόνον κατηργημένος δεν ήταν, αφού ταλάνισε την ελληνική οικονομία και πραγματικότητα για επιπλέον 27 ολόκληρα χρόνια.

(Ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος, ο Υπουργός Οικονομικών που υπέγραψε την διάλυση και απομάκρυνσή της 1978)

Το τέλος εκείνης της ογδοηκονταετούς περιπέτειας δόθηκε με νόμο που εξέδωσε ο τότε υπουργός Οικονομικών Θανάσης Κανελλόπουλος, το 1978. Επιστρατεύοντας το χιούμορ του στο έγγραφο που απέστειλε στη Βουλή έγραφε ότι με το νομοσχέδιο για τη διάλυση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής όχι μόνον δεν προκαλείτο δαπάνη εις βάρος του Προϋπολογισμού, αλλά πραγματοποιούνταν οικονομίες περίπου τετρακοσίων χιλιάδων δραχμών που αντιστοιχούσαν στα έξοδα λειτουργίας της (ενοίκιο, κοινόχρηστα, φωτισμός, τηλέφωνα κ.ά.)

Πηγή: mikros-romios.gr