Η ζωή του Σπάρτακου μπορεί να ειδωθεί υπό το πρίσμα της δίκαιης
εκδίκησης κατά των Ρωμαίων για την αγάπη που έτρεφαν για το απάνθρωπο
και αιματοβαμμένο σπορ των μονομαχιών στις αρένες της αρχαίας Ρώμης.
Ο Σπάρτακος δεν γεννήθηκε σε καθεστώς δουλείας: ήταν ένας ελεύθερος
άνθρωπος από τη Θράκη, πιθανότατα λιποτάκτης από τον ρωμαϊκό στρατό, ο
οποίος αιχμαλωτίστηκε, πουλήθηκε ως σκλάβος και ρίχτηκε στις αρένες του
θανάτου.
Κι όταν το 73 π.Χ. το έσκασε με άλλους 70-80 μονομάχους, σύντομα θα
συγκέντρωνε τριγύρω του κι άλλους σκλάβους και μέσα σε έναν χρόνο θα
έβλεπε τις δυνάμεις του να εκτινάσσονται στους 120.000 άντρες, μετρώντας
μια σειρά από αποφασιστικές νίκες κατά της τέλεια σχεδιασμένης ρωμαϊκής
πολεμικής μηχανής!
Η επανάσταση των σκλάβων βεβαίως, παγιδευμένη καταμεσής της
ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Νότια Ιταλία), δεν θα μπορούσε να τελεσφορήσει,
με τον όνομα του Σπάρτακου να επιβιώνει διαμέσου των αιώνων ως
διαχρονικό σύμβολο του ανθρώπου που δεν σκύβει το κεφάλι σε κανένα ζυγό,
όσο τρομακτικός κι αν είναι...
Πρώτα χρόνια
Το σύνολο σχεδόν των γνώσεών μας για τα πεπραγμένα του Σπάρτακου
περιορίζονται στα δύο χρόνια της επανάστασης που ηγήθηκε, μια από τις
μαζικότερες εξεγέρσεις στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ό,τι προηγήθηκε πριν από την εξέγερση των σκλάβων δεν είναι γνωστό
και ιστορική συναίνεση δεν υπάρχει, καθώς οι πηγές (Πλούταρχος και
Αππιανός κυρίως) δεν συμφωνούν στα βιογραφικά στοιχεία του Σπάρτακου,
ενώ συχνά είναι και αντιφατικές. Η ιστορία της ζωής του φαίνεται ωστόσο
να ακολουθεί την εξής πορεία.
Ο Σπάρτακος γεννιέται περί το 109 π.Χ. στην ελληνιστική
Θράκη, έναν από τους πρώιμους εχθρούς της Ρώμης. Οι ιστορικές πηγές
υπαινίσσονται ότι ο Σπάρτακος ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και πρέπει
να υπηρετούσε σε βοηθητικό πόστο στον ρωμαϊκό στρατό, πιθανότατα ως
εθελοντής μισθοφόρος.
Είναι πιθανό να υπέπεσε σε κάποιο βαρύ παράπτωμα ή ακόμα
και να λιποτάκτησε από τις τάξεις του στρατού (έχει υποστηριχθεί ακόμα
ότι πιάστηκε αιχμάλωτος πολέμου από τις συγκρούσεις των Ρωμαίων με τη
θρακική δυναστεία των Σπαρτακιδών), αδικήματα που κατά το ρωμαϊκό Δίκαιο
επέσυραν αμφότερα την ποινή της σκλαβιάς.
Το δουλεμπόριο ανθούσε στις επαρχίες της αυτοκρατορίας, με τα νέα
«αποκτήματα» να πουλιούνται πλουσιοπάροχα στον εκάστοτε πλειοδότη...
Η σχολή των μονομάχων
Ο Λέντουλος Βατιάτος (Lentulus Batiatus) διατηρούσε περίφημη σχολή
μονομάχων στην Κάπουα της Καμπανίας και αγόρασε τον δυνατό δούλο
Σπάρτακο, μαζί με άλλους σκλαβωμένους Θράκες και Γαλάτες, που
αποτελούσαν και το μεγαλύτερο ποσοστό των μονομάχων.
Οι εκπαιδευόμενοι μονομάχοι σχημάτιζαν ομάδες (familia
gladiatorium), κάτω από τον απόλυτο έλεγχο ενός διοικητή (lanista), ο
οποίος είχε και την ευθύνη για τη στρατολόγηση, την εκπαίδευση και τις
ίδιες τις μονομαχίες.
Οι σχολές μονομάχων λειτουργούσαν ταυτοχρόνως και ως στρατώνες (και
σε κάποιες περιπτώσεις και ως φυλακές), με τους ετοιμοπόλεμους και καλά
εκπαιδευμένους μονομάχους να κρατούνται τιθασευμένοι από το άγρυπνο
μάτι του ρωμαϊκού νόμου...
Έναρξη της επανάστασης των μονομάχων
Το καθεστώς που επικρατούσε στις σχολές μονομάχων ήταν ιδιαίτερα αυστηρό.
Παρόλα αυτά, ο Σπάρτακος καταφέρνει να συνωμοτήσει με άλλους 70-80
μονομάχους και έπειτα από μικρής έκτασης μάχη με τους φρουρούς της
σχολής απέδρασαν από τις εγκαταστάσεις: είχαν προμηθευτεί μαχαίρια από
την κουζίνα της σχολής Familia Batiatus!
Σύντομα η ομάδα των ρέμπελων μονομάχων θα είχε στα χέρια της όπλα
και πολεμικό εξοπλισμό και θα έβρισκε καταφύγιο στον κρατήρα του
Βεζούβιου, που την εποχή εκείνη ήταν ανενεργός (73 π.Χ.).
Από τις πλαγιές του Βεζούβιου (κοντά στη Νάπολη), οι
επαναστατημένοι μονομάχοι θα εξαπέλυαν επιθέσεις σε τμήματα του ρωμαϊκού
στρατού, λεηλατώντας ταυτοχρόνως ό,τι έβρισκαν μπροστά τους.
Τα νέα σύντομα θα έκαναν τον γύρο της αυτοκρατορίας και σκλάβοι από
κάθε γωνιά της Ιταλίας συνέρρεαν για να προσχωρήσουν στον αντάρτικο
στρατό.
Ο Σπάρτακος αναδείχθηκε στον αδιαφιλονίκητο ηγέτη του κινήματος, με
μια σειρά ακόμα από μονομάχους να έχουν ηγετικές θέσεις, ανάμεσά τους ο
Κρίξος, ο Οινόμαος, ο Κάστος κ.ά.
Οι σκλάβοι, οι αναξιοπαθούντες, οι κατατρεγμένοι και οι άποροι
βρήκαν μια νέα ελπίδα στο αντάρτικο του Σπάρτακου και προσχωρούσαν
μαζικά στο κίνημα, φέρνοντας ακόμα και τα γυναικόπαιδά τους, με τους
μονομάχους να εκπαιδεύουν τους άντρες στη μάχη και να εξαπολύουν
επιδρομές στα ρωμαϊκά χωριά για ανεφοδιασμό και στρατιωτικές προμήθειες.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ένας μικρός αλλά ετοιμοπόλεμος στρατός
πλαισίωνε τον Σπάρτακο, με τους Ρωμαίους να υποτιμούν την έκταση και την
ένταση της εξέγερσης και να αφήνουν τα πράγματα στην τύχη τους, καθώς
το κύριο σώμα του ρωμαϊκού στρατού επιχειρούσε εκτός Ιταλίας...
Οι πρώτες νικηφόρες μάχες του Σπάρτακου
Παρά τη νωθρότητά της, η Σύγκλητος στέλνει σχετικά απρόθυμα κατά
του Σπάρτακου μια δύναμη 3.000 ανδρών, υπό τον διοικητή Γλάβρο (Gaius
Claudius Glaber).
Ο κύριος όγκος των ρωμαϊκών λεγεώνων ήταν απασχολημένος σε μέτωπα
εκτός Ιταλίας: ο Πομπήιος ήταν στην Ισπανία και ο Λούκουλος είχε
εκστρατεύσει στον Πόντο.
Παρά το γεγονός ότι οι λεγεώνες του Γλάβρου περικυκλώνουν τους
επαναστάτες στις πλαγιές του Βεζούβιου, οι άντρες του Σπάρτακου
υπερβάλλουν εαυτόν και σε μια μοναδική επίδειξη ανδρείας και
στρατιωτικής τακτικής αιφνιδιάζουν και διαλύουν το σύνολο σχεδόν της
ρωμαϊκής δύναμης, με τον Γλάβρο να πέφτει στο πεδίο της μάχης.
Η ταπεινωτική ήττα των Ρωμαίων δεν θα μπορούσε ωστόσο να μείνει
αναπάντητη: μια μεγαλύτερη και καλύτερα εκπαιδευμένη δύναμη στέλνεται
στο κατόπι τους, έχοντας στο τιμόνι τον πραίτορα Βαρίνιο (Publius
Varinius).
Η νέα απόπειρα να κατασταλεί η εξέγερση των σκλάβων θα είχε ωστόσο
την ίδια μοίρα: οι λεγεώνες συντρίβονται, τα ρωμαϊκό στρατόπεδο
λεηλατείται και ο Βαρίνιος μόλις που γλιτώνει τον θάνατο! Ο στρατός του
Σπάρτακου ήταν πλέον άρτια εξοπλισμένος με ρωμαϊκά όπλα και αποτελούσε
υπολογίσιμη δύναμη στην καρδιά μάλιστα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας: μέχρι
τη άνοιξη του 72 π.Χ. ο Σπάρτακος ήταν κύριος όλης της Καμπανίας, με
τον ετοιμοπόλεμο στρατό του να έχει πλέον και δυνάμεις ιππικού, ενώ η
αποικία στον Βεζούβιο μετρούσε πια γύρω στις 70.000 ψυχές.
Γενίκευση της επανάστασης και διαίρεση του επαναστατικού στρατού
Ο Σπάρτακος ήξερε καλά ότι όσο παρέμενε στα εδάφη της αυτοκρατορίας
δεν μπορούσε να ένιωθε ασφαλής: ο στρατός του δεν μπορούσε να
αντιμετωπίσει στα ίσα τις πειθαρχημένες ρωμαϊκές λεγεώνες, την ίδια
στιγμή που ο αριθμός των ατόμων που εξαρτούνταν από αυτόν είχε αυξηθεί
δραματικά.
Αποφάσισε λοιπόν να φύγει από τη ρωμαϊκή επικράτεια, οδηγώντας τις δυνάμεις του προς τα βόρεια.
Οι άλλοι ηγέτες του κινήματος δεν συμφώνησαν βέβαια με τον Σπάρτακο
και βάλθηκαν να χαλάσουν τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τα μέσα: ο Κρίξος
αποκόπηκε από το κύριο σώμα του αντάρτικου και οδήγησε μια σημαντική
δύναμη 30.000 αντρών σε επιδρομές και λεηλασίες σε όλη την επικράτεια
της Απουλίας, μην έχοντας καμία διάθεση να εγκαταλείψει την Ιταλία.
Ο επαναστατικός στρατός χωρίζεται λοιπόν τη στιγμή που η Ρώμη
αποφάσισε να αντιδράσει ηχηρά: στέλνει ενάντια στους εξεγερμένους
σκλάβους μια υπολογίσιμη δύναμη, με διοικητές τους Γέλλιο (Lucius
Gellius Publicola) και Λέντουλο (Gnaeus Cornelius Lentulus Clodianus).
Ο Γέλλιος βαδίζει καταπάνω στον Κρίξο, τον οποίο και συντρίβει,
εξοντώνοντας περισσότερα από τα δύο τρίτα των δυνάμεών του, ανάμεσα
στους οποίους και τον ίδιο τον ηγέτη.
Με τους δύο στρατούς χωρισμένους, οι Ρωμαίοι κυνηγούν τον Σπάρτακο
και τον κύριο όγκο των εξεγερθέντων στα Απέννινα, που είχαν καταφύγει
στην πορεία τους προς τη Βόρεια Ιταλία.
Οι δυνάμεις του Σπάρτακου διαλύουν διαδοχικά τους δύο
ρωμαϊκούς στρατούς, εξοντώνοντας όσους περισσότερους Ρωμαίους μπορούσαν
για να εκδικηθούν τον αφανισμό του Κρίξου.
Η νικηφόρα πορεία του Σπάρτακου θα συνεχιστεί θριαμβευτικά
κόντρα σε κάθε πρόβλεψη: αφού υποτάξει τις λεγεώνες του Μάντιου,
ξεπαστρεύει τον τακτικό στρατό των 10.000 αντρών του Λογγίνου (Gaius
Cassius Longinus) στη Μόντενα.
Οι ελεύθεροι επαναστατημένοι είχαν φτάσει πλέον στον Πάδο Ποταμό, μια ανάσα από τα όρια της ρωμαϊκής επικράτειας!
Ο Σπάρτακος δεν διασχίζει ωστόσο τις Άλπεις, οδηγώντας τους
ακολούθους του στην ελευθερία, αλλά κάνει στροφή και επιστρέφει στην
Ιταλία με κατεύθυνση τη Σικελία.
Αναρίθμητες θεωρίες έχουν υποστηριχθεί για την αλλαγή πλεύσης στα
σχέδια του Σπάρτακου, κανείς δεν γνωρίζει ωστόσο με βεβαιότητα τι ώθησε
τους σκλάβους να παραμείνουν στα ιταλικά εδάφη.
Μια ομάδα πάντως 5.000 εξεγερμένων φαίνεται να απέδρασαν από την
Ιταλία και να κατευθύνθηκαν στις γενέτειρές τους (Βαλκάνια, Γαλατία,
Γερμανία και αλλού).
Ο Σπάρτακος, μένοντας πιστός στις δυνάμεις του, αποφασίζει να τους
οδηγήσει στη Σικελία, σε μια προσπάθεια ίσως να απελευθερώσουν τον
τεράστιο αριθμό δούλων του ιταλικού νησιού.
Ο Κράσσος και το αιματηρό τέλος της εξέγερσης
Η Σύγκλητος ήταν πλέον πεπεισμένη ότι ο Σπάρτακος αποτελούσε
αληθινή απειλή για την αυτοκρατορία, καθώς βρισκόταν πια μια ανάσα από
τη σχετικά ανοχύρωτη Αιώνια Πόλη!
Επιστρατεύει λοιπόν εσπευσμένα τον περίφημο στρατηγό Κράσσο (Marcus
Licinius Crassus), στον οποίο δίνει έξι λεγεώνες και αυξημένες
στρατιωτικές εξουσίες για να πατάξει την επανάσταση, την ίδια ώρα που
ανακαλεί πίσω στη Ρώμη τον Πομπήιο και τον Λούκουλο, ματαιώνοντας τις
αντίστοιχες εκστρατείες τους.
Ο Σπάρτακος οδηγούσε με αποφασιστικότητα τις δυνάμεις τους προς τη
Σικελία, έχοντας εν τω μεταξύ εξασφαλίσει τη συμφωνία των πειρατών για
να τους περάσουν στο νησί.
Ο Κάσσος τον ακολουθεί κατά πόδας ψάχνοντας την κατάλληλη ευκαιρία
να αντεπιτεθεί. Δύο τμήματα του στρατού του ωστόσο που παράκουσαν τις
εντολές του να μην εμπλακούν ακόμα σε μάχη με τους μονομάχους ηττήθηκαν
από τον Σπάρτακο, που έμοιαζε ασταμάτητος.
Οι διαφορετικές επιδιώξεις των πρώην δούλων θα προκαλούσαν ωστόσο
για ακόμα μια φορά διάσπαση του στρατού, με 12.000 άντρες να παραμένουν
στην περιοχή επιδιδόμενοι σε λεηλασίες και βιαιοπραγίες, αποτελώντας
βέβαια εύκολο στόχο για τον Κράσσο, ο οποίος επιτέθηκε την κατάλληλη
στιγμή και τους αφάνισε.
Σε άλλη μια συμπλοκή τμήματος της δύναμης του Κράσσου με τον στρατό
του Σπάρτακου, οι ρωμαϊκές λεγεώνες ηττούνται και αποσύρονται
ντροπιασμένες στο στρατόπεδό τους.
Ο Κράσσος επιβάλει στο στράτευμά του βαριές πειθαρχικές ποινές για
δειλία, κάνοντας τους στρατιώτες του να τον φοβούνται περισσότερο και
από τον Σπάρτακο ακόμα.
Ο Θράκας ηγέτης διείδε ωστόσο τη διαφαινόμενη ήττα του, καθώς οι
δυνάμεις του Πομπήιου και του Λούκουλου προσέγγιζαν την περιοχή, και
προσπάθησε να έρθει σε συμφωνία με τον Κράσσο, με τον ρωμαίο στρατηγό να
απορρίπτει κάθε απόπειρα συνεννόησης και τους σκλάβους να ακολουθούν
τον ίδιο ακριβώς δρόμο: μεθυσμένοι από τις ασύλληπτες επιτυχίες τους,
εξαναγκάζουν με την απειλή των όπλων τον Σπάρτακο να τους οδηγήσει στην
τελική μάχη με τους Ρωμαίους.
Εν τω μεταξύ, οι πειρατές που θα περνούσαν με τα καράβια τους τις
δυνάμεις του Σπάρτακου στη Σικελία, προδίδουν τον ηγέτη της εξέγερσης, ο
οποίος δεν έχει πια άλλη επιλογή από τη μάχη.
Η μάχη έγινε στη Νότια Ιταλία, στη Λουκανία, την άνοιξη του 71
π.Χ., με τις 35.000 επαναστατημένους να αντιμετωπίζουν σε ανοιχτό πεδίο
τις οργανωμένες ρωμαϊκές λεγεώνες.
Οι δούλοι ηττήθηκαν, ο Σπάρτακος σκοτώθηκε στη μάχη, με τους 6.000
σκλάβους που πιάστηκαν τελικά αιχμάλωτοι να σταυρώνονται κατά μήκος της
Αππίας Οδού (από το Μπρίντιζι ως τη Ρώμη!), «κοσμώντας» τη για μπόλικα
χρόνια προς συμμόρφωση και παραδειγματισμό.
Ο ιστορικός Αππιανός αναφέρει ότι ο λαβωμένος Σπάρτακος έψαχνε
λυσσαλέα στη μάχη να βρει τον Κράσσο για να τον σκοτώσει, τον πρόλαβε
όμως ο δικός του θάνατος.
Τα εναπομείναντα τμήματα του επαναστατικού στρατού «εκκαθαρίστηκαν» λίγο βορειότερα, από τις δυνάμεις του Πομπήιου.
Ήταν το τέλος της εξέγερσης των σκλάβων, που πέτυχαν ωστόσο κατά των Ρωμαίων πολλά περισσότερα ακόμα και από οργανωμένα κράτη...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου