Τί σχέση έχει ο Μέγας Αλέξανδρος με το Στρατό από Τερακότα στην Κίνα;

Βρετανός ερευνητής υποστηρίζει ότι οι περίφημοι πήλινοι στρατιώτες γεννήθηκαν από την επαφή της Ασίας με τον πολιτισμό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Είναι ένα από τα θαυμαστά έργα τέχνης που μας έχει κληροδοτήσει ο αρχαίος κόσμος και αν και γεννήθηκαν στην Κίνα σε μια εποχή που θεωρείται ότι η Άπω Ανατολή δεν είχε επαφή με τη Δύση, οι ρίζες τους ίσως είναι τελικά... ελληνικές.
Βρετανός ιστορικός υποστηρίζει ότι τα πήλινα, σε φυσικό μέγεθος αγάλματα του κινεζικού Στρατού από Τερακότα αποτελούν προϊόν μίμησης της ελληνικής τέχνης η οποία εντυπωσίασε τους λαούς της Ασίας φθάνοντας σε αυτούς με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Θαμμένοι πολεμιστές

Ο Στρατός από Τερακότα ή πήλινος στρατός βρέθηκε θαμμένος στο μαυσωλείο του Τσιν Σι Χουάνγκ, του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας που βασίλεψε από το 221 ως το 210 ή το 207 π.Χ., στην πόλη Σιάν. Αποτελείται από περίπου 8.000 στρατιώτες - του πεζικού, ιππείς, σε άρματα, τοξότες κ.λπ. - οι οποίοι είναι φτιαγμένοι από τερακότα, σε φυσικό μέγεθος.

Σε παρακείμενη θέση έχουν βρεθεί επίσης ανάλογα πήλινα αγάλματα σε φυσικό μέγεθος που αναπαριστούν ακροβάτες, χορεύτριες, αξιωματούχους και δημοσίους υπαλλήλους. Το παράδοξο είναι ότι, πέραν αυτών των μοναδικών και εντυπωσιακών εξαιρέσεων, δείγματα αγαλμάτων σε φυσικό μέγεθος που να προέρχονται από προγενέστερη ή μεταγενέστερη εποχή δεν έχουν βρεθεί στην Κίνα: σε όλη την υπόλοιπη ιστορία του ο κινεζικός πολιτισμός φαίνεται να προτιμούσε τα... μικρά μεγέθη αναπαριστώντας ανθρώπους και ζώα μόνο σε γλυπτά-μινιατούρες.

Ο Λούκας Νίκελ, καθηγητής της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, υποστηρίζει ότι η εξαίρεση αυτή οφείλεται σε ελληνικές επιρροές οι οποίες γοήτευσαν σε τέτοιον βαθμό τον αυτοκράτορα ώστε τον έκαναν να πάει κόντρα στα ήθη και έθιμα της πατρίδας του υιοθετώντας ξενικά πρότυπα.

«Είναι απολύτως δυνατόν και μάλιστα πολύ πιθανό τα αγάλματα του πρώτου αυτοκράτορα να είναι αποτέλεσμα μιας πρώιμης επαφής ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κίνα» γράφει σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Bulletin of the School of Oriental and African Studies».

Οι δώδεκα γίγαντες

Τα στοιχεία στα οποία βασίζεται ο ιστορικός περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κάποια αρχαία κείμενα που μεταφράστηκαν πρόσφατα για πρώτη φορά από τον ίδιο. Σε ένα από αυτά περιγράφεται πώς ο αυτοκράτορας εντυπωσιάστηκε από τις αφηγήσεις για «12 γιγάντια αγάλματα που εμφανίστηκαν στο Λιντάο» (ως Λιντάο, όπως σημειώνει ο καθηγητής, αναφέρεται το δυτικότερο σημείο της Κινεζικής Αυτοκρατορίας αλλά η λέξη μπορεί να σημαίνει και οποιοδήποτε μέρος της Δύσης).

Το κείμενο δεν αναφέρει πώς «εμφανίστηκαν» τα αγάλματα ούτε ποιους αναπαριστούσαν, λέει όμως ότι ήταν τεραστίων διαστάσεων (ύψους περίπου 11,5 μ., με πόδια που είχαν μήκος 1,40 μ.). Σύμφωνα με τον συγγραφέα του ο αυτοκράτορας, ακούγοντας τις σχετικές περιγραφές απεσταλμένων του, διέταξε να γίνουν αντίγραφά τους (έλιωσε μάλιστα για τον σκοπό αυτό χάλκινα όπλα από τους πολέμους που έκανε για να ενώσει την αυτοκρατορία) και να τοποθετηθούν μπροστά από το παλάτι του.

Αναφορές για τους «δώδεκα γίγαντες με τα ξενικά ρούχα» που κοσμούσαν τα αυτοκρατορικά ανάκτορα υπάρχουν και σε άλλα κείμενα. Σε ένα από αυτά μάλιστα ο Μπαν Γκου, ένας ιστορικός που έζησε πριν από 2.000 χρόνια, γράφει ότι ο Τσιν Σι Χουάνγκ αποφάσισε να αναπαραγάγει αυτά τα αγάλματα παρά το «ουράνιο ταμπού» που υπαγορεύει ότι «όποιος ακολουθεί απερίσκεπτα ξένα πρότυπα θα βρει καταστροφή».

Τα εντυπωσιακά χάλκινα δημιουργήματα δεν έχουν σωθεί ως τις μέρες μας όμως, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Νίκελ, επειδή βρίσκονταν σε περίοπτη θέση, έχουμε περιγραφές τους - κάτι το οποίο δεν ισχύει για τον θαμμένο Στρατό από Τερακότα, για τον οποίο δεν έχει βρεθεί καμία γραπτή αναφορά.

Ελληνικές επιρροές

Πριν από την εποχή του Πρώτου Αυτοκράτορα, υπογραμμίζει ο ιστορικός, στην Κίνα δεν υπήρχαν αγάλματα σε φυσικό μέγεθος. Γι' αυτό και θεωρεί ότι η ξαφνική κατασκευή τους, και σε τόσο μεγάλες ποσότητες, είναι αποτέλεσμα της γοητείας που άσκησαν στον ηγέτη της Κίνας επιρροές που έφθαναν ως αυτόν από βασίλεια της Κεντρικής Ασίας που είχε κατακτήσει ή ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τις εκστρατείες του και τα οποία είχαν υιοθετήσει πολλές πλευρές του ελληνικού πολιτισμού - μεταξύ αυτών και τη γλυπτική του.

Το περίεργο είναι ότι μετά τον θάνατο του Τσιν Σι Χουάνγκ κανένας κινέζος αυτοκράτορας δεν έφτιαξε ξανά μεγάλα, ούτε και σε φυσικό μέγεθος αγάλματα - η γλυπτική παράδοση επέστρεψε στα μικρού μεγέθους γλυπτά.

Ο καθηγητής Νίκελ λέει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η Δυναστεία Χαν που ακολούθησε είχε άλλες παραδόσεις ή και απλώς θέλησε να εξαλείψει τις επιρροές και τα επιτεύγματα του προκατόχου της. «Οταν, έπειτα από αυτήν, υιοθετήθηκε ξανά η παράδοση των μεγάλων τάφων οι γνώσεις της τέχνης των μεγάλων αγαλμάτων, η οποία είναι πιο πολύπλοκη, μπορεί να είχαν χαθεί» εξήγησε σε συνέντευξη στον δικτυακό τόπο επιστημονικών ειδήσεων «LiveScience».

Μια άλλη πιθανή εξήγηση, όπως προσθέτει, μπορεί να είναι αυτή του «ουράνιου ταμπού»: τα μεγάλου ή φυσικού μεγέθους αγάλματα ήταν τόσο ξένα για τους Κινέζους της εποχής ώστε, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, «θα πρέπει να τους φαίνονταν σαν εξωγήινα».

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 27 Δεκεμβρίου 2013